Jak rzucić palenie

Tytoń podgrzewany – co to jest, kto go używa, co wiemy ich szkodliwości?

W ostatnich latach na rynku tytoniowym, także w Polsce, pojawiło się szereg nowych wyrobów tytoniowych. Są wśród nich także urządzenia do podgrzewania tytoniu (ang. heated tobacco lub heat-non-burn tobacco). Sa one promowane, obok e-papierosów, przez przemysł tytoniowy jako produkty bezdymne, a przez to mniej szkodliwe dla zdrowia. Zarówno przemysł tytoniowy jak i część specjalistów zdrowia publicznego, np. w Wlk. Brytanii  wysyuwa takie stwierdzenia. Powtarza się opinia, że zwiększenie konsumpcji tytoniu podgrzewanego i e-papierosów jest skutecznym krokiem w kierunku zmniejszenia szkód zdrowotnych spowodowanych paleniem tytoniu oraz zaprzestania palenia tradycyjnych papierosów. Czy tak jest w istocie? Czy mamy dostateczne dowody na potwierdzenie tej tezy? W poniższym materiale podejmuję próbę odpowiedzi na te pytania.

Konstrukcja, wygląd, działanie

Działanie urządzeń do podgrzewania tytoniu opiera się na podobnej zasadzie, ale ich konstrukcja, wygląd i asortyment są zróżnicowane. Wspólną zasadą działania tych produktów jest podgrzewanie znajdującego się w nich wkładu zawierającego sprasowane liście tytoniu. Zwykle do temperatury około 300° Celsjusza, choć w niektórych przypadkach temperatura ta może wzrastać nawet dwukrotnie. Powstaje wówczas nikotynowy aerozol wdychany przez użytkowników do układu oddechowego. Wkład tytoniowy, na ogół jednorazowy, może również zawierać substancje zapachowo-smakowe. Pomimo, że ich dodawanie do wyrobów tytoniowych w niektórych krajach, również w Unii Europejskiej jest obecnie zabronione. Większość  podgrzewaczy tytoniu ma rozmiar i kształt podobny do tradycyjnych papierosów.

Poza wkładem tytoniowym składają się one grzałki do podgrzewania tytoniu, baterii oraz elementu ładującego baterię (USB lub zwykłej ładowarki). Niektóre posiadają węglową końcówkę pokrytą włóknami szklanymi, które użytkownik podgrzewa zapalniczką lub zapałką. Na rynku są też takie, nieco przypominające e-papierosy. W wyniku podgrzewania płynu wytwarzają parę przechodzącą przez tytoniowy wkład, aby wchłonąć aromat i nikotynę z tytoniu. Asortyment dostępnych na rynku podgrzewaczy tytoniu systematycznie rozszerza się, obejmując obecnie takie produkty jak: IQOS, GLO, PAX, PLOOM, ECLIPSE, REVO, TEEPS czy NEO. Spośród nich najpopularniejsze, także na polskim rynku, są modele IQOS i GLO.

Czym tytoń podgrzewany różni się od e-papierosów?

W podgrzewaczach tytoniu stosowane są sprasowane liście tytoniu, które w wyniku podgrzewania tworzą wdychany przez użytkownika aerozol zawierający nikotynę. Natomiast w e-papierosach podgrzewany jest osobno sprzedawany i wymienny płyn (tzw. e-liquid), zawierający nikotynę.

Konsumpcja tytoniu podgrzewanego

Badania epidemiologiczne pokazują, że choć używanie podgrzewaczy tytoniu wśród osób dorosłych nie jest tak częste jak palenie papierosów tradycyjnych czy używanie e-papierosów, to ich popularność stale rośnie. Wyniki najnowszego przeglądu 45 badań epidemiologicznych przeprowadzonych w 42 krajach z różnych części świata wśród ludności dorosłej wskazują, że używanie kiedykolwiek tych wyrobów wynosi 4.87%, używanie obecne – 1.53%, a używanie codzienne – 0.79%. W Unii Europejskiej odsetek dorosłych używających tytoń podgrzewany jest niższy niż w wielu innych rejonach świata (1,8% używało go kiedykolwiek, a 0,1% używa obecnie). Sa jednak kraje, takie jak Grecja, gdzie częstość używania podgrzewaczy tytoniu jest znacznie wyższy (8,3% używających kiedykolwiek). W Polsce odsetek obecnych dorosłych konsumentów tytoniu szacuje się na 1,5-1,6%, tj. około 500 tys. Warto jednak odnotować, że liczba dorosłych użytkowników tytoniu podgrzewanego w Polsce przekroczyła ostatnio liczbę użytkowników e-papierosób, którą szacuje się na ok. 1% (300 tys.).

Tytoń podgrzewany jest znacznie częściej używany przez młodzież. Wyniki najnowszych badań Global Youth Tobacco Survey, przeprowadzonych w 2022 r. przez Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym i Ministerstwem Zdrowia, wskazują, że kiedykolwiek po tytoń podgrzewany sięgało około 21% nastolatków w wieku 13-15 lat, a obecnie używa je około 10%. Nasuwa się wniosek, że odsetek nastolatków używających tytoń podgrzewany jest prawie taki sam, jak palących tradycyjne papierosy (11,7%).

Jak tytoń podgrzewany wpływa na zdrowie?

Obecnie nie dysponujemy wystarczającą wiedzą, aby w pełni porównać szkodliwość tytoniu podgrzewanego do papierosów tradycyjnych. Ze względu na niedawne wprowadzenie tych wyrobów na rynek, wciąż brakuje badań klinicznych i epidemiologicznych, pozwalających na jednoznaczną ocenę zdrowotnych skutków długotrwałego używania podgrzewaczy tytoniu.

Stale rośnie jednak liczba niezależnych (przeprowadzonych bez ingerencji przemysłu tytoniowego) badań, których wyniki wskazują, że używanie tytoniu podgrzewanego może być szkodliwe dla zdrowia, a ich szkodliwość może być wyższa niż w przypadku używania e-papierosów. Po pierwsze, warto podkreślić, że wyroby te zawierają wysokie stężenie nikotyny, silnej substancji psychoaktywnej i kardiotoksycznej. Wskazuje się również, że zawarty w aerozolu glikol propylenowy ma właściwości pneumotoksyczne. Co ważniejsze – intensywne używanie podgrzewaczy tytoniu powoduje, że stężenie swoistych dla tytoniu, silnie rakotwórczych N-nitrozamin w aerozolu tytoniu podgrzewanego jest niewiele niższe niż w dymie tradycyjnych papierosów. Urządzenia podgrzewające tytoń wykazują również podobną cytotoksyczność co papierosy tradycyjne oraz e-papierosy. Mogą prowadzić do stanu zapalnego w płucach, wzrostu ryzyka stresu oksydacyjnego oraz inicjowania niekorzystnych zmian prowadzących do remodelowania funkcji komórek płucnych.

Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, że 1/ używanie jakichkolwiek wyrobów tytoniowych jest szkodliwe zwłaszcza dla dzieci, młodzieży, młodych dorosłych, kobiet w ciąży oraz osób niepalących, 2/ każda forma dostarczania do organizmu nikotyny niesie za sobą ryzyko uzależnienia, 3/ nikotyna może zaszkodzić rozwijającemu się mózgowi, prowadząc do zaburzeń nastroju, uwagi, a także zwiększając ryzyko uzależnienia od innych substancji.

Czy stosowanie tytoniu podgrzewanego może pomóc w rzuceniu papierosów

tradycyjnych?

Obecnie nie ma dowodów naukowych wskazujących na to, że tytoń podgrzewany pomaga w rzuceniu palenia. W żadnych z 13 badań klinicznych i kliniczno-kontrolnych, wziętych pod uwagę w przeglądzie badań opublikowanych w bibliotece Cochrane’a nie stwierdzono, by podgrzewane wyroby tytoniowe pomagały w zaprzestaniu palenia.

Dr n. med. i n. o zdrowiu Krzysztof Przewoźniak

Literatura

 

1. World Health Organization. Heated tobacco products (HTPs) information sheet. 2^nd [Online] ( https://www.who.int/tobac[1]co/publications/prod_regulation/heated-tobacco-products/en/ , access: October 29, 2019).
2. World Health Organization. WHO report on the global tobacco epidemic 2021: addressing new and emerging products. World Health Organization, Geneva 2021
3. Sun T, Anandan A, Lim CCW, East K, Xu SS, Quah ACK, Rutherford BN, Johnson B, Qi Y, Stjepanovic D, Leung J, Connor JP, Gartner C, Hall WD, Vu G, Chan GCK. Global prevalence of heated tobacco product use, 2015-22: A systematic review and meta-analysis. Addiction 2023 Aug;118(8):1430-1444. doi: 10.1111/add.16199. Epub 2023 Apr 19.
4. Gallus S, Lugo A, Liu X, Borroni E, Clancy L, Gorini G, Lopez MJ, Odone A, Przewozniak K, Tigova O, van den Brandt P, Vardavas C, Fernandez E, TackSHS Project Investigators. Use and awareness of heated tobacco products in Europe. Journal of Epidemiology 2022 Mar 5;32(3):139-144. doi: 10.2188/jea.JE20200248
5. Global Youth Tobacco Survey – Poland 2022. Fact sheet. WHO, CDC, National Research Institute of Oncology, Chief Sanitary Inpectorate and Poland Ministry of Health (wkrótce dostępne także online).
6. Znyk M, Jurewicz J, Kaleta D. Exposure to Heated Tobacco Products and Adverse Health Effects, a Systematic Review. Int J Environ Res Public Health 2021 Jun 21;18(12):6651. doi: 10.3390/ijerph18126651.
7. Tattan-Birch H, Hartmann-Boyce J, Kock L, Simonavicius E, Brose L, Jackson S, Shahab L, Brown J. Heatedtobacco products for smoking cessation and reducing smoking Cochrane Database Syst Rev 2022 Jan 6;1(1):CD013790. doi: 10.1002/14651858.CD013790.pub2.