Niebezpieczne związki: Ochrona zdrowia a biznes e-papierosów i tytoniu podgrzewanego
Niebezpieczne związki: Ochrona zdrowia a biznes e-papierosów i tytoniu podgrzewanego
Strategia redukcji szkód ma na celu minimalizowanie negatywnych skutków używania substancji psychoaktywnych. Obecnie producenci e-papierosów i tytoniu podgrzewanego starają się wpisać w ten nurt, promując swoje produkty jako zdrowsze alternatywy dla tradycyjnych papierosów. Czy jednak takie podejście jest zasadne?
Kontrowersje wokół e-papierosów i tytoniu podgrzewanego
Wyniki badań dotyczących wpływu e-papierosów i tytoniu podgrzewanego na zdrowie są niejednoznaczne. Coraz więcej obserwacji wskazuje, że produkty te mogą stanowić zagrożenie zdrowotne – zarówno podobne do tych, jakie niesie tradycyjne palenie, jak i zupełnie nowe, jeszcze nie do końca poznane. Warto zatem zadać pytanie: czy zastępowanie jednych szkodliwych produktów innymi rzeczywiście można uznać za strategię redukcji szkód?
Problemy zdrowia publicznego
Szerokie konsekwencje akceptacji tak pojmowanej strategii redukcji szkód są niepokojące – zwłaszcza w kontekście rosnącej popularności e-papierosów wśród młodzieży oraz osób, które nigdy wcześniej nie paliły tradycyjnych papierosów.
Dlaczego e-papierosy i tytoń podgrzewany to NIE redukcja szkód?
- Brak jednoznacznych dowodów na mniejszą szkodliwość
Nie istnieją wystarczające dowody, by uznać e-papierosy i tytoń podgrzewany za bezpieczne. Badania wykazują, że zawierają substancje toksyczne i rakotwórcze, co oznacza, że nie możemy mówić o istotnie mniejszych szkodach zdrowotnych.
2. Redukcja szkód nie powinna zwiększać skali problemu
Historia strategii redukcji szkód sięga lat 20. XX wieku i wiąże się z próbami wsparcia osób uzależnionych od narkotyków. Jej największy rozwój przypadł na czas pandemii HIV – wtedy właśnie przyniosła ona wyraźne korzyści zdrowiu publicznemu.
Sztandarowym przykładem są programy substytucyjne, w których osobom uzależnionym podawane są leki blokujące objawy odstawienia. Programy te są szczegółowo zaplanowane i nadzorowane przez lekarzy.
Redukcja szkód obejmuje więcej działań niż tylko programy substytucyjne, i są one z powodzeniem stosowane w leczeniu uzależnienia od narkotyków i alkoholu. Przynoszą korzyści zarówno jednostkom, jak i zdrowiu publicznemu. Skuteczność takich działań opiera się na założeniu, że nie zwiększają one skali problemu. Tymczasem w przypadku e-papierosów i tytoniu podgrzewanego obserwujemy wzrost ich używania i obniżenie wieku inicjacji. Co istotne, zmiana ta dotyczy przede wszystkim osób młodych, a nie dorosłych palaczy. Sugeruje to, że produkty te są skierowane głównie do młodzieży. To właśnie ta grupa, w przyszłości, może stać się dorosłymi uzależnionymi od szkodliwych produktów z nikotyną. Obecność e-papierosów i tytoniu podgrzewanego w przestrzeni publicznej sprzyja wzrostowi używania produktów nikotynowych, co stoi w sprzeczności z celem redukcji szkód.
3. Obecność nowych produktów zmniejsza motywację do rzucenia palenia
E-papierosy i tytoń podgrzewany otwierają możliwość dalszego używania nikotyny z fałszywym poczuciem bezpieczeństwa. Całkowite rzucenie palenia często wymaga dużego wysiłku, natomiast przejście na inną formę dostarczania nikotyny jest znacznie łatwiejsze. To może osłabiać motywację do podjęcia prób zerwania z nałogiem i osiągnięcia abstynencji, która w świetle obecnych danych jest jedyną gwarancją eliminacji ryzyka związanego z uzależnieniem.
4. Brak dowodów na skuteczność jako środków wspomagających rzucanie palenia
Żaden z omawianych produktów nie został zatwierdzony jako narzędzie wspomagające rzucenie palenia. W przeciwieństwie do dostępnych metod farmakologicznych nie mają one określonej dawki, sposobu dawkowania ani ram terapeutycznych. Zazwyczaj następuje zastąpienie jednego produktu, innym, a nie uwolnienie od uzależnienia.
5. Koncerny tytoniowe jako główny beneficjent sprzedaży
Przemysł tytoniowy ma na celu utrzymanie uzależnienia u obecnych konsumentów oraz przyciągnięcie nowych. Zyski trafiają do firm, które finansują promocję tradycyjnych produktów tytoniowych np. w krajach afrykańskich.
Podsumowanie
Nie można uznać e-papierosów i tytoniu podgrzewanego za narzędzia redukcji szkód. Promowanie ich jako bezpiecznej alternatywy dla tradycyjnych papierosów jest nieuzasadnione – zwłaszcza w świetle danych dotyczących ich szkodliwości oraz zagrożeń dla zdrowia publicznego wynikających z rosnącego ich użycia wśród młodzieży.
I.Przepiórka, M. Cedzyńska
Źródła:
Al-Hamdani M, Manly E. Harm reduction in tobacco control: where do we draw the line? J Public Health Policy. 2022 Mar;43(1):149-154. doi: 10.1057/s41271-021-00327-5. Epub 2022 Jan 8. PMID: 34997211.
Hajek P, Phillips-Waller A, Przulj D, et al. A randomized trial of e-cigarettes versus nicotine-replacement therapy. N Engl J Med 2019; 380: 629–637.
Filippidis FT, Laverty AA, Mons U, et al. Changes in smoking cessation assistance in the European Union between 2012 and 2017: pharmacotherapy versus counselling versus e-cigarettes. Tob Control 2019; 28: 95–100.